Thời gian qua, việc ban hành cơ chế, chính sách liên quan đến hoạt động sáng kiến, sáng chế của các “Nhà sáng chế không chuyên” trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng chủ yếu là căn cứ vào Luật Sở hữu trí tuệ, các văn bản hướng dẫn của Chính phủ và Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) để cụ thể hóa xây dựng các chương trình và kế hoạch hoạt động gắn với thực tiễn của các cơ quan, đơn vị. Đến nay, tỉnh Sóc Trăng chưa có ban hành các văn bản quy phạm pháp luật áp dụng riêng cho hoạt động sáng kiến, sáng chế của các “Nhà sáng chế không chuyên”. Mặc dù vậy, hoạt động sáng kiến, sáng chế của các “Nhà sáng chế không chuyên” luôn được các cơ quan, đơn vị trong tỉnh chú trọng và đã có những hoạt động nhằm khuyến khích, hỗ trợ hoạt động nghiên cứu, ứng dụng KH&CN và áp dụng vào thực tiễn các sáng kiến, sáng chế của các “Nhà sáng chế không chuyên”.

Giai đoạn 2016-2020, ngành KH&CN tỉnh thường xuyên tuyên truyền, phổ biến kiến thức và văn bản pháp luật về phát triển KH&CN, tiến bộ kỹ thuật, sáng kiến, sáng chế,… đến các “Nhà sáng chế không chuyên” thông qua các lớp đào tạo, tập huấn, chuyên mục truyền hình thông tin KH&CN; hỗ trợ, tư vấn để các “Nhà sáng chế không chuyên” có thể tiếp cận, khai thác các nguồn thông tin sáng chế; đăng tải các sáng chế, giải pháp hữu ích được Cục Sở hữu trí tuệ cấp văn bằng bảo hộ trên trang thông tin điện tử của Sở; tư vấn đăng ký xác lập quyền sở hữu trí tuệ cho thành quả sáng tạo của các “Nhà sáng chế không chuyên”; rà soát, giới thiệu các quần chúng có sáng kiến, cải tiến kỹ thuật tham gia các cuộc thi, triễn lãm, chương trình tài trợ do các cơ quan, đơn vị trong và ngoài tỉnh tổ chức.

Bên cạnh đó, nhằm thúc đẩy phong trào sáng tạo trong hoạt động KH&CN của các “Nhà sáng chế không chuyên”, giai đoạn 2016-2020, tỉnh đã tổ chức 02 lượt Hội thi Sáng tạo kỹ thuật, đồng thời ban hành quy chế tổ chức Hội thi và bố trí kinh phí đều đặn cho hoạt động này. Qua đó, đã tổ chức đánh giá và trao thưởng cho các giải pháp đạt giải và có khả năng ứng dụng cao như: máy vô chân đạp mía đạt hiệu quả cao (Tác giả: Nguyễn Văn Nưng - Ấp An Bình, xã An Thạnh 3, huyện Cù Lao Dung); máy xúc lúa đóng bao đa năng (Tác giả: Quách Văn Hôm - Ấp Rẫy Mới, thị trấn Phú Lộc, huyện Thạnh Trị);...

Ngoài ra, Chương trình phối hợp hoạt động giữa Hội Nông dân và Sở KH&CN giai đoạn 2016-2020 được xây dựng nhằm hỗ trợ các “Nhà sáng chế không chuyên” ứng dụng tiến bộ KH&CN trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi và thủy sản; hỗ trợ hoàn thiện, khai thác và áp dụng sáng chế; hỗ trợ tham gia các cuộc thi liên quan đến sáng chế như Cuộc thi Sáng tạo Kỹ thuật Nhà nông toàn quốc lần thứ VII, Cuộc thi “Làm nông thời công nghệ 4.0”; vinh danh, khen thưởng các giải pháp, sáng chế mang lại hiệu quả ứng dụng cao. Theo đó, một số giải pháp kỹ thuật của nông dân đã được ứng dụng rộng rãi trong và ngoài tỉnh như: cải tiến giống nhãn mới (nhãn Ido) giá trị kinh tế cao (Tác giả: Trần Văn Phục - Xã An Thạnh 2, huyện Cù Lao Dung); tưới phun tự động tiết kiệm nước trên cây có múi (Tác giả: Nguyễn Tấn Đạt - Xã Hồ Đắc Kiện, huyện Châu Thành); tưới phun tự động tiết kiệm nước trên chanh leo ngọt, cây dây leo (Tác giả: Nguyễn Hữu Công - Xã Song Phụng, huyện Long Phú);...

Nhìn chung, hoạt động khuyến khích phong trào thi đua lao động sáng tạo trên địa bàn tỉnh đã góp phần tìm ra những nhân tố điển hình, làm nòng cốt cho phong trào phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật; tổng kết được những giải pháp kỹ thuật mới, những sản phẩm tiêu biểu để phổ biến áp dụng vào thực tế sản xuất và đời sống. Một số sáng kiến, sáng chế đã phát huy được hiệu quả tích cực trong hoạt động sản xuất, góp phần cải tiến, nâng cao năng suất lao động, lợi nhuận, tiết kiệm chi phí, giảm giá thành, tạo được sự liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Tuy nhiên, số lượng sáng kiến, sáng chế của các “Nhà sáng chế không chuyên” trên địa bàn tỉnh còn hạn chế, phần lớn là các sáng kiến của nông dân; các sáng kiến, sáng chế của học sinh, sinh viên chỉ ở mức ý tưởng, chưa thật sự mang lại hiệu quả và chưa được áp dụng rộng rãi. So với những người làm việc trong các cơ quan, đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp,… các “Nhà sáng chế không chuyên” gặp nhiều khó khăn hơn trong quá trình nghiên cứu, hình thành và phát triển giải pháp sáng tạo của bản thân, từ khâu đầu tư trang thiết bị, cơ sở vật chất,... đến việc tổ chức đánh giá giải pháp và tiêu thụ sản phẩm. Mặt khác, kinh phí hỗ trợ của các ngành trong tỉnh cho trong hoạt động nghiên cứu cũng như ứng dụng vào thực tiễn các sáng kiến, sáng chế của “Nhà sáng chế không chuyên” vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu ứng dụng và nhân rộng vào sản xuất.

Những năm qua, Bộ KH&CN đã có nhiều hoạt động hỗ trợ các “Nhà sáng chế không chuyên” phát huy ý tưởng sáng tạo, sáng kiến, giải pháp kỹ thuật thông qua các kỳ hội chợ triển lãm về KH&CN, chợ công nghệ và thiết bị (techmart), Quỹ Phát triển KH&CN Quốc gia, Chương trình thúc đẩy đổi mới sáng tạo thông qua nghiên cứu ứng dụng KH&CN;... Tuy nhiên, thời gian tới cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ (bao gồm kinh phí) cụ thể từ phía Trung ương đối với các “Nhà sáng chế không chuyên” để khuyến khích hình thành ý tưởng sáng chế; hỗ trợ hoạt động nghiên cứu, ứng dụng KH&CN, hoàn thiện, khai thác và thương mại hóa các sáng chế mang lại hiệu quả trong sản xuất và đời sống; hỗ trợ đăng ký xác lập quyền sở hữu trí tuệ đối với sáng chế một cách hiệu quả và thiết thực.                                              

Tác giả: Phước Vinh